Tivoli aan de Oudegracht | gemeente Utrecht

Enkele kloostergebouwen aan de Springweg worden in 1582 verbouwd tot armenwoningen.

Overal in het middeleeuwse Utrecht klonken de gebeden en gezangen van de geestelijken. Maar sloeg je even verder de straathoek om? Dan hoorde je alweer de geluiden van de bedrijvige stad. Grote kans dat dit ook zo was rond het Regulierenklooster. Deze stond vlakbij de drukke graanmarkt langs de Oudegracht. Tegenwoordig is het bekend als de oude Tivoli aan de Oudegracht.

Dit panorama van de stad uit 1570 is een van de oudste afbeeldingen waarop het klooster staat. (Het Utrechts Archief)

In 1275 stichtten zakbroeders het klooster. Regulieren die leefden naar de regel van Augustinus, namen het in 1292 over. Direct achter de grachtenpanden stak de ranke romaanse koortoren van de kloosterkerk boven de huizen uit. Het kloosterterrein liep door tot aan de Springweg. Daar stonden verschillende bijgebouwen, waaronder de ziekenzaal. Dit panorama van de stad uit 1570 is een van de oudste afbeeldingen waarop het klooster staat. (Het Utrechts Archief)

Burgerweeshuis

Na de Reformatie van 1580 werd het katholieke geloof min of meer verboden. Daarom verlieten de monniken het kloostercomplex. Twee jaar later verhuisde het Burgerweeshuis van het Sint-Elisabethgasthuis aan de Lange Elisabethstraat naar dit complex aan de Oudegracht.

In de loop der jaren werden de kloostergebouwen aangepast aan hun nieuwe functie. Het was belangrijk dat de meisjes en de jongens goed van elkaar gescheiden bleven. Zo kwamen de jongens via de ingang aan de Oudegracht binnen. De meisjes moesten door de poort aan de Springweg naar het weeshuis. De kerk werd als Weeskerk onderdeel van het nieuwe complex.

Deze reconstructie laat de 18^e-eeuwse situatie zien, met aan de onderzijde de Springweg en boven de Oudegracht.

Enkele kloostergebouwen aan de Springweg werden met geld uit de erfenis van Domproost Cornelis van Mierop in 1583 verbouwd tot de zogeheten Mieropskameren. Deze kamerwoningen, hier op de voorgrond, waren bedoeld voor armen.

Deze bouwtekening van de Mieropskameren uit 1582 is een van de oudste bouwtekeningen die er in Utrecht bewaard zijn gebleven. Op de tekening lijkt het te gaan om nieuwbouw, maar in werkelijkheid bouwden ze enkele oude kloostergebouwen om tot woningen. (Het Utrechts Archief)

Bank van Lening

In 1719 begon het Burgerweeshuis ook een Bank van Lening. Daarvoor kochten de bestuurders een oud graanpakhuis, dat hier linksonder te zien is. Daar kreeg je in ruil voor een onderpand geld te leen. Wilde je het onderpand weer terug? Dan moest je het geleende bedrag inclusief rente terugbetalen. Lukte dat niet, dan verkochten ze het onderpand aan iemand anders.

Op deze tekening van Jan de Beijer uit 1744 steekt de romaanse toren van het voormalige klooster nog boven de huizen aan de Oudegracht uit. In 1839 werd het bovenste deel van de toren gesloopt. (Het Utrechts Archief)

Interieur van de Weeskerk omstreeks 1830. (Het Utrechts Archief)

In 1864 werd de Weeskerk gesloopt. Tien jaar later werd op een deel van het vrijgekomen terrein de school van het weeshuis gebouwd. Op deze foto uit 1925 is de vorm van het koor nog goed te herkennen. Het bouwdeel rechts is het overgebleven onderste deel van de romaanse toren. (Het Utrechts Archief)

Reconstructie van het Burgerweeshuis omstreeks 1900. Op de plaats van de gesloopte kerk staat sinds 1874 een L-vormige school.

In 1925 verhuisde het weeshuis naar de Nieuwegracht. Hierna betrok de Nederlandsche Vereeniging van Spoor- en Tramwegpersoneel het gebouw. Op de plek van de kerk kwam er een theaterzaal. Vanaf 1981 tot 2014 was het gehele complex, inclusief theaterzaal, in gebruik als popconcertzaal Tivoli. Het voormalige klooster en poppodium wordt nu een multifunctioneel complex met een hotel en kinderdagverblijf.

Hulp en contact Erfgoed

Telefoon

14 030

E-mail

erfgoed@utrecht.nl