Romeinse vondsten De Meern
Hoe zagen de dodelijke pijlen van de ‘mitrailleur van de Romeinen’ eruit? Welke culinaire connectie had het fort van De Meern met het legendarische Pompeii? Wat deed een Spaanse rekruut in het verre Utrecht? En wat voor een paardentuig gebruikte de Romeinse cavalerie? Zeldzame vondsten die archeologen van de gemeente Utrecht ontdekten aan de Kuinderboslaan in Utrecht, geven antwoord op deze vragen.
In het najaar van 2019 vonden de onderzoekers deze bijzondere objecten schuin tegenover Castellum Hoge Woerd. Dit gebied maakt deel uit van het Unesco-werelderfgoed Neder-Germaanse Limes: de noordgrens van het Romeinse Rijk.
Aan de oever van de Rijn
Archeologen stuitten op de vondsten langs de oever van de Romeinse Rijn, schuin tegenover het voormalige Romeinse fort (castellum) van De Meern. De rivier, die nu helemaal is verdwenen, was hier in de 1e eeuw ongeveer 100 meter breed. Het water markeerde de grens van het Romeinse Rijk. Het bijzondere van de opgraving aan de Kuinderboslaan is dat deze plaatsvond in een gebied dat aan de overzijde van de rivier lag. In Nederland is daar eigenlijk nog nooit gericht archeologisch onderzoek gedaan naar Romeinse overblijfselen.
Onder water bewaard gebleven
De meeste objecten die de onderzoekers vonden, komen uit de oever van de voormalige rivier. Ze zijn tussen 50 en 80 na Christus in het water terechtgekomen. Dat was kort na de bouw van het fort. Doordat de voorwerpen altijd in het water van de rivier, en later onder het grondwaterniveau lagen, werden ze afgeschermd van zuurstof. Hierdoor zijn veel stukken uitzonderlijk goed bewaard gebleven. Dat geldt in het bijzonder voor een complete visfuik van wilgentenen.
Opmerkelijk zijn ook enkele scherven van een amfoor (een kruik waarin ze vroeger wijn, olijfolie of vissaus transporteerden en bewaarden) met daarop inktresten van een tekst, een inscriptie. De tekst leert ons dat men in de amfoor ‘eerste kwaliteit’ vissaus ‘uit Pompeii’ naar deze streken vervoerde. De productieplaats van de amfoor wijst erop dat de vissaus is omgepakt in Lyon, waar men toen ook belasting moest betalen.
Zeldzame vondsten
Volgens internationale experts op het gebied van Romeinse legeruitrusting, zijn de meest bijzondere vondsten een Romeinse geschutspijl en twee stellen paardentuig. De 51cm lange pijl was bedoeld voor een ballista, het gevreesde Romeinse geschut dat gemakkelijk ijzeren pantsers doorboorde. Het is de enige compleet bewaarde ballistapijl ter wereld. Even bijzonder zijn twee sets paardentuig. Elke set bestaat uit een kaptoom, een soort muilkorf, en een bit, waarmee ze de tong van het paard aanstuurden. Het is voor het eerst dat archeologen beide onderdelen bij elkaar vinden op een Romeins-militaire archeologische vindplaats.
Ritueel offeren
Hoe kwamen de objecten in de rivier terecht? Een aantal van de gevonden objecten zijn mensen waarschijnlijk gewoon verloren. De pijlen schoten ze af vanuit het fort en de fuik plaatsten ze langs de oever. De complete sets paardentuig vragen om een andere verklaring. Deze passen in een traditie van ritueel offeren, waarbij Romeinen prestigieuze onderdelen van militaire uitrusting in rivieren, waterputten en kuilen gooiden. Ze offerden deze stukken als dank voor de gevraagde steun van goden. Een serie gevonden kledingspelden, vingerringen en munten kwamen mogelijk ook op deze manier in het water terecht. Dat geldt zeker ook voor een of twee kruiken die opzettelijk lijken te zijn doorboord. Een ervan draagt een inscriptie: ISPANI, ofwel ‘van (H)ispanus’. Dit was ongetwijfeld de soldatennaam van een rekruut uit Spanje.
Werelderfgoed de Neder-Germaanse Limes
De vondsten zijn niet alleen uniek in hun soort, ook de locatie is bijzonder: de objecten lagen in het werelderfgoed de Neder-Germaanse Limes. Een groot deel van de voormalige rivierbedding en het daaraan gelegen castellum, kampdorp, badhuis, havenkwartier en grafveld zijn onderdeel van het werelderfgoed. De vondsten van de Kuinderboslaan laten de rijkdom en de diversiteit aan informatie zien die in het archeologisch werelderfgoed verborgen liggen. De vondsten verwijzen naar religieuze rituelen, militaire technologische ontwikkelingen en internationale handelsstromen in het Romeinse Rijk. Ook onderstrepen ze de culturele en etnische diversiteit van de nieuwe samenleving die hier 2000 jaar geleden ontstond.
