Romeinse Limes
De Neder-Germaanse limes is de vroegere grens van het Romeinse Rijk door Nederland en twee aangrenzende deelstaten in Duitsland. Sinds 2021 is dit deel van de limes Unesco-werelderfgoed.
Maar liefst 4 archeologische vindplaatsen in de gemeente Utrecht maken deel uit van het werelderfgoed. Het gaat om:
- het Romeinse fort onder het Domplein
- het gebied rond de restanten van een wachttoren in park Groot Zandveld in Leidsche Rijn
- de Romeinse grensweg die gevonden is in parken en plantsoenen in De Balije, Veldhuizen en Vleuterweide
- het park rond Castellum Hoge Woerd in Vleuten-De Meern
Grens van het Romeinse Rijk
'Limes' is het Latijnse woord voor ‘grens’. Rond het jaar 100 begonnen de Romeinen deze term te gebruiken voor de ongeveer 6.000 kilometer lange rand van hun wereldrijk. Dit strekte zich toen uit van Noord-Engeland tot Egypte en van Syrië tot Marokko. De grens werd op de meeste plaatsen bewaakt door een systeem van forten, wachttorens en wegen. Ongeveer 300.000 soldaten hielden hier de wacht.
De soldaten waren ook nauw betrokken bij de aanleg van wegen en andere infrastructuur. De troepen soldaten waren een enorme afzetmarkt voor levensmiddelen en andere producten. De limes was met dit alles een zone waarin mensen, goederen en culturele tradities uit verre streken met elkaar in contact kwamen. In Nederland liep de limes langs de rivier de Rijn. Op de zuidoevers bouwden de Romeinen legerkampen, wachttorens, wegen en waterwerken.
Unesco-werelderfgoed
De Neder-Germaanse limes was de noordgrens van de Romeinse provincie Neder-Germanië. Het ligt in de huidige provincies Gelderland, Utrecht en Zuid-Holland en de twee aangrenzende Duitse deelstaten Noordrijn-Westfalen en Rijnland-Palts. In totaal maken 19 archeologische vindplaatsen uit de Romeinse tijd in Nederland deel uit van het Unesco-werelderfgoed. Andere delen van de limes hebben al langer een Unesco-status zoals de Muur van Hadrianus in het Verenigd-Koninkrijk en de Boven-Germaanse limes in Duitsland.
Bodemschatten
zien welke bodemschatten verborgen liggen in
het Unesco-werelderfgoed De Neder-Germaanse
limes. (foto Bas van Setten)
Meer dan 400 jaar lang waren Romeinse soldaten aanwezig in Nederland. Deze periode kende tijden van vrede en van strijd. De grens was ook een uitwisselingsplaats van kennis en cultuur. De limes heeft veel archeologische schatten nagelaten in onze bodem. Archeologen hebben er veel bijzondere gebruiksvoorwerpen gevonden zoals sieraden en glaswerk, maar ook schepen, resten van forten, wapens en gereedschap. Veel daarvan ligt nog bewaard in de grond. De limes is het grootste archeologische monument van Nederland.
De Meern 1 in 2003.
Natte bodem
Kenmerkend voor de Neder-Germaanse limes zijn de innovatieve manieren die de Romeinen bedachten om met de grillige rivier de Rijn om te gaan. Ook het netwerk van forten dat langs de rivier is gebouwd is bijzonder. De kwetsbare archeologische materialen zoals hout, leer en zaden vaak zijn in een bijzonder goede staat bewaard gebleven. Dat komt door de goede bewaaromstandigheden van de vochtige kleibodems in onze rivierdelta.
Limes zichtbaar
onder het Domplein. (foto Mike Bink)
In Utrecht is de erfenis uit de Romeinse tijd op verschillende plaatsen terug te vinden. Onder het Domplein bevinden zich de resten van het Romeinse fort Trajectum. Deze restanten zijn te bezoeken in het ondergrondse bezoekerscentrum DOMunder. Een ander Romeins fort bevond zich op De Hoge Woerd in De Meern. Boven op de ondergrondse resten van het oorspronkelijke fort is Castellum Hoge Woerd gebouwd. In deze moderne versie van het fort is archeologiemuseum Hoge Woerd gevestigd. Het is de enige plek ter de wereld waar u over de wallen van een Romeins fort kunt lopen en het leven in een garnizoenstadje langs de Rijn kunt ervaren.
In Castellum Hoge Woerd is ook het rivierschip De Meern 1 te bekijken dat archeologen in 2003 ontdekten in Veldhuizen. Dit is het meest compleet bewaarde Romeinse rivierschip van Noordwest-Europa. Ook op andere plekken in Utrecht is de limes zichtbaar gemaakt. Zo zijn in park Groot Zandveld de resten van een Romeinse wachtpost gemarkeerd. En in de Balije en Vleuterweide zijn delen van de doorgaande limesweg teruggebracht als wandelpad.
